• Home
• Ervaringen
• Paul

Lees voor

Locatie en vindbaarheid toiletten vaak onderschat 

Er moeten voldoende openbare en opengestelde toiletten beschikbaar zijn, maar minstens zo belangrijk is de locatie, zichtbaarheid en vindbaarheid. In een gesprek met Paul van Houten, specialist Ouderengeneeskunde, leggen we parallellen tussen de behoeften van ouderen aan toiletten in hun huis of het verpleeghuis en wat toiletten in de openbare ruimte voor ons allemaal betekenen.  

‘Er verandert nooit iets in verpleeghuizen’ is een populaire opinie. Maar als we de cijfers over urine-incontinentie nader bekijken, komt er een ander beeld naar boven. In 2004 kwam het voor bij tachtig procent van de bewoners, in 2014 slechts nog bij vijftig procent. Voor ontlastingsincontinentie gingen de cijfers in die tien jaar van vijftig naar twintig procent. Opmerkelijke verbeteringen. Paul: “Allereerst zijn de toiletomstandigheden enorm veranderd. Voor 2000 waren verpleeghuizen als ziekenhuizen ingericht, daarna werd overgegaan op kleinschalig wonen. Daarbij hoorden ook beter bruikbare toiletten. En daarbij: vanaf dat moment kwam er ook meer aandacht onder het personeel om te bevorderen dat mensen zelf naar het toilet gaan, en niet afhankelijk gemaakt worden.” 

Minder incontinentie door zelfredzaamheid

Onderzoek wijst uit dat als je zelf de keuze kan maken naar het toilet te gaan, de incontinentie afneemt. Je kiest zelf het moment, je bent niet afhankelijk van anderen, hoeft niet om hulp te vragen en dus ook niet je plas op te houden. Kortom: mensen kunnen beter zelf het initiatief nemen om naar het toilet te gaan, met zo weinig mogelijk hulp. Daarbij zijn er vanaf 2004 kwaliteitskaders gemaakt voor verpleeghuizen. “Sterker nog, toen ik begon in de jaren tachtig, was incontinentie geen probleem voor de organisatie; niemand lette erop en patiënten kregen gewoon een verband. Door die kwaliteitskaders kwam er meer aandacht voor toiletgangproblematiek. En dat betekende weer dat ouderen langer thuis konden blijven wonen.” 

Niet alleen beschikbaarheid, maar ook zichtbaarheid belangrijk

Voor mensen met dementie gaat het vooral om de locatie en zichtbaarheid van de toiletten. “Stel, je wordt opgenomen in een kleinschalige woning omdat je niet langer thuis kan blijven. Maar in die woning is wel alles anders, je kan het toilet niet meer vinden. Thuis zat het bij de voordeur, nu ineens bij de slaapkamer. En is de toiletdeur niet meer herkenbaar, maar één van die grijze deuren naast elkaar. Het zit niet meer op een plek met veel licht, maar is verscholen in een hoek van de gang waar het donker is. Het gaat echt niet alleen om het toilet zelf, ook alles eromheen is heel belangrijk. Daar wordt nu veel beter op gelet.”  

Logische en duidelijke locatie niet vaak goed geregeld

Dus: door betere omstandigheden (betere beschikbaarheid van toiletten) en meer aandacht voor de problematiek én locatie van het toilet is er minder incontinentie in Nederlandse verpleeghuizen. Kunnen we daar ook wat van leren voor openbare en opengestelde toiletten? “Absoluut. We kennen het allemaal: als je een groot gebouw binnen loopt, is het moeilijk de toiletten te vinden. Je zoekt aanwijzingen, maar vaak zijn ze er niet. En de toiletten zitten ergens in een donker hoekje onder de trap. Hetzelfde in de gemiddelde binnenstad: als er al openbare toiletten zijn, zijn ze vaak niet vindbaar. En het vragen in winkels is voor veel mensen een flinke drempel. Als de supermarkt geen toilet aanbiedt, moet er minstens een aanwijzing zijn waar het dichtstbijzijnde toilet dan wel is. In een winkelgebied moet je je snel kunnen oriënteren waar de toiletten zijn. Dat geeft mensen rust en zelfvertrouwen. Die vindbaarheid is iets wat nu nog echt nog onvoldoende geregeld is.” 

Gevolgen van plas ophouden

Die goede locatie, zichtbaarheid en vindbaarheid van voldoende en schone openbare en opengestelde toiletten is heel belangrijk. Als dat niet goed is geregeld, gaan mensen namelijk hun plas ophouden. En dat kan vergaande gevolgen hebben. “Als je moet plassen, krijg je een seintje in je hersenen. Je gebruikt vervolgens je sluitspier om het op te houden. Als je dan niet zo snel mogelijk een toilet bezoekt omdat die bijvoorbeeld niet beschikbaar of vindbaar is, hou je het zo lang op, dat de prikkel verdwijnt en je blaas zich ontspant. Maar deze loopt uiteraard wel verder vol. Als je dan weer aandrang krijgt, duurt het even voor je plas op gang komt en het straaltje is vaak veel minder krachtig. Veel mensen legen hun blaas daardoor niet voldoende, waar bacteriën makkelijk kunnen groeien en urineweginfecties kunnen ontstaan. Kortom: het kan nogal wat gevolgen hebben.” 

Leren van het oosten

Net als velen kijkt Paul met enige jaloezie naar Japan. “Het is een toiletwalhalla. Iedereen kent de mooie Japanse toiletten, die zijn er ook op openbare plaatsen, met voldoende ruimte en prullenbakjes bijvoorbeeld. Maar de urinoirs van mannen hebben ook beugels, zodat bijvoorbeeld ouderen ze kunnen gebruiken als hun evenwicht minder goed is. Er zijn veel toiletten, ze zijn goed bereikbaar en vindbaar. Als je daar naar kijkt, besef je je: we hebben nog een lange weg te gaan in Nederland.”