Veelgestelde vragen

De Toiletalliantie is een samenwerkingsverband van ruim twintig maatschappelijke organisaties die zich inzetten voor meer openbare en opengestelde, toegankelijke toiletten. Voor meer informatie kijk bij ‘Over de Toiletalliantie‘.

Bij patiëntenverenigingen en de Maag Lever Darm Stichting (MLDS) leefde al langer het besef dat patiënten vaker en sneller een toilet nodig hebben dan niet-patiënten. Het gebrek aan goede toegankelijke toiletvoorzieningen in Nederland zorgt voor angst voor gênante situaties, voor spanning om op pad te gaan met in vele gevallen eenzaamheid tot gevolg.  

Tot 2017 werkten zij daarom aan het breder bekend maken van een toiletpas: een pasje dat patiënten kunnen laten zien om snel toegang te krijgen tot een toilet. Echter, zo’n pasje wordt niet breed herkend of erkend. Daarom werden de bakens verzet. Vanaf 2017 werkten de patiëntenverenigingen en de MLDS daarom samen aan Waarkaniknaardewc.nl en later #Iederewctelt met bijbehorende website, met als doel meer toiletten opengesteld of geïnstalleerd te krijgen. 

In 2018 groeide maatschappelijke steun voor deze aanpak en kreeg de oproep meer en meer podium in de media. Om gemeenten te helpen in hun aandeel van de opdracht om dit te veranderen is door de MLDS ‘500 meter-norm’ gebracht en zijn er adviezen en handreikingen voor gemeenten beschikbaar gemaakt. Ook is samenwerking met de HogeNood app aangegaan. Na de rechtszaak in Amsterdam (waarin Geerte Piening terecht stond voor wildplassen) kwam de belangstelling voor meer toiletten in een stroomversnelling. De MLDS heeft daarop de samenwerking gezocht met andere maatschappelijke organisaties die ook belang hebben bij meer toiletten voor hun achterban.  

Uiteindelijk is in de week van Wereld Toilet Dag 2018 de Toiletalliantie officieel opgericht. Inmiddels is de inzet verbreed van aandacht vragen voor de problematiek, naar ondersteuning van gemeenten en ondersteuning van lokale burgerlobbyisten, naar eigenstandige landelijke lobby richting politiek, overheid en bedrijfsleven  

We richten ons op deze zaken:  

1. Het in beweging zetten van politici en bestuurders om iets te doen aan het tekort aan toiletten;  
2. Het onder de aandacht brengen van het tekort aan toiletten en de oplossingen daarvoor via de media;  
3. Het helpen van overheden en maatschappelijke organisaties met kennis over het probleem en de oplossingen ervoor;  
4. Het overtuigen van grote supermarkt- en winkelketens om toiletten in hun vestigingen open te stellen.  

De toiletpas is een klein pasje (formaat bankpas) dat een buik- of blaaspatiënt kan laten zien om snel toegang te krijgen tot een toilet. Dit pasje is voor leden van de CCUVN, SPKS en PDSB (deze organisaties zijn ook aangesloten bij de Toiletalliantie). Dit is wat ons betreft een goede aanvulling maar geen vervanging van meer openbare en opengestelde toiletten. Dit vinden we omdat:  

• Te weinig toileteigenaren het pasje herkennen of erkennen. Ook na het tonen van het pasje worden mensen nog weggestuurd omdat toileteigenaren niet weten wat ze ermee aan moeten;  
• Er is geen wettelijke basis voor het pasje;  
• We willen ons liever inzetten voor meer openbare en opengestelde toiletten, want daar hebben ook niet-patiënten iets aan: iedereen moet immers weleens naar het toilet. 

• Buik- en blaaspatiënten, ouderen, vrouwen en kinderen moeten vaker dan gemiddeld naar het toilet. Die zijn er te weinig, waardoor een kwart van de buik- en blaaspatiënten regelmatig thuis blijft omdat ze bang zijn geen toilet te vinden. Van alle toiletten is slechts één op de drie toegankelijk voor gehandicapten, dus zij blijven misschien nog wel vaker thuis omdat zij geen toilet kunnen vinden.  
• Het is gastvrij. Als je thuis gasten ontvangt laat je die toch ook niet bij de buren naar het toilet gaan? Datzelfde zou moeten gelden voor ondernemers, gemeenten en provincies.  
•  Het voorkomt overlast door wildplassen. Meer toiletten zal niet alle wildplassen kunnen afvangen, maar kan wel de overlast drastisch verminderen.  
•  In het buitenland is het allang de normaalste zaak van de wereld. In Frankrijk staat in het kleinste dorp openbare toiletten, in Nieuw-Zeeland, Japan, Singapore en de VS is er zelfs wetgeving die overheden verplicht voor voldoende toiletten te zorgen. Wat is het verschil tussen een openbaar, een opengesteld en een toegankelijk toilet? 
•  Een openbaar toilet is een toiletunit die zich bevindt in de openbare ruimte. Denk aan de kleine huisjes (Sanisettes) overal in Parijs. In de meeste gevallen zijn deze toiletunits 24/7 open.  
• Een opengesteld toilet is een toilet bij een bedrijf (bijvoorbeeld een winkel, horecazaak of supermarkt) of andere organisatie (bijvoorbeeld een bank, fysiotherapeut, verzorgingstehuis of overheidsgebouw) dat tijdens openingsuren open staat voor passanten. Soms vragen bedrijven hier een kleine vergoeding voor, iets waar we overigens niet voor pleiten. Een andere naam voor opengesteld toilet is ‘semi-openbaar toilet’.  
• Een toegankelijk toilet is een toilet dat toegankelijk is voor mensen met een handicap, denk aan rolstoelers en blinden. Soms wordt ook de term ‘invalidentoilet’ of ‘gehandicaptentoilet’ gebruikt. Overigens is het niet-gehandicapten gewoon toegestaan deze toiletten te gebruiken, maar is het netjes om gehandicapten voor te laten gaan als er een rij staat.  

Goede vraag. We denken dat het een samenspel van een aantal zaken is:   

• Nederlanders verwachten geen toiletten meer en zijn daarom gestopt met klagen. We accepteren met zijn allen eenvoudigweg dat er een toilettekort is. Gemeenten willen graag reageren op klachten. Die komen echter niet. En omdat die er niet komen spannen zij zich niet vanzelf in om voor meer toiletten te zorgen.  
• In de VS, Japan, Singapore en Nieuw-Zeeland is wetgeving op lokaal, staats- of landelijk niveau waarin staat op welke plekken er openbare toiletten moeten zijn, of dat de gemeente hier zorg voor moet dragen. In Nederland is hier geen wetgeving op. De enige wetgeving die er is gaat over het aantal openbare toiletten in verschillende soorten gebouwen.  
• In Frankrijk, Spanje, Verenigd Koninkrijk, Scandinavië en Duitsland is het voorzien in openbare toiletten bij lokale overheden een gangbare taak en geen sluitpost van de begroting zoals vaak in Nederland het geval is. Verder is in Duitsland het initiatief Die Nette Toilette al sinds 2013 in zwang, en zijn daarbij >250 gemeenten aangesloten.  
• In het buitenland zijn de winkelcentra en de supermarkten vaak groter en verder weg van woonwijken, waardoor je er langer verblijft en daardoor vaker een toilet nodig hebt. Die hebben de projectontwikkelaars dan ook bijna altijd ingebouwd. In Nederland doen we veel van onze boodschappen in de wijk in kleinere winkels en kunnen we sneller naar huis om naar het toilet te gaan. 

Uit onderzoek is gebleken dat de helft van de buikpatiënten aangeeft maximaal 5 minuten te hebben om een toilet te bereiken bij hoge nood. Maar een klein gedeelte (17%) slaagt daarin. Volgend uit de bevindingen hebben de onderzoekers dan ook geadviseerd dat er maximaal 500 meter tussen de openbaar toegankelijke toiletten moet zitten. In 5 minuten kan een persoon namelijk 250 meter overbruggen. Bij hoge nood zou je dan in twee richtingen een openbaar toegankelijk toilet moeten kunnen vinden.

De onderzoekers bevelen de 500 meter-norm aan in locaties waar meer dan 2.000 voetgangers per dag komen: de zogenaamde verblijfsgebieden. De Toiletalliantie heeft deze norm overgenomen in haar advisering die ook wel de toiletnorm wordt genoemd. Overigens is er ook een toiletnorm voor buiten steden en dorpen: om de 5 km langs wandel- en 25 km langs fietsroutes, én op parkeerplaatsen van natuur- en recreatiegebieden. 

• Bel of mail met het raadslid waar je op gestemd hebt, leg uit hoe het toilettekort jou hindert in je dagelijks leven en vraag om een gesprek erover. Kijk ook eens op de pagina ‘Vrijwilligers’ 
• Kijk of je een lokale vertegenwoordiger vindt van de partijen die lid zijn van de Toiletalliantie. Vraag wat zij er al aan gedaan hebben en ga samen aan de slag.  
• Benader de lokale media, leg het probleem uit en vraag of de journalist er een artikel of reportage in ziet. Als je zelf patiënt of gehandicapte bent kan je de journalist vragen eens een uurtje of halve dag mee te lopen om te ervaren hoe het is.  

Kom je er niet uit? Neem dan contact met ons op.

Dat moet niet, maar we raden het wel aan:  

Voor opengestelde toiletten: als je geld vraagt voor een toiletbezoek dan koopt je (potentiële) klant zijn dankbaarheid af. Als je je toilet gratis beschikbaar stelt dan toont je bezoeker zijn dankbaarheid wellicht door iets te kopen of later terug te komen. Dat is natuurlijk veel meer waard en ook beter voor je reputatie. Toiletten bij horeca waar je eerst een consumptie moet bestellen en dan pas naar het toilet mag vinden we geen opengesteld toilet. Die neemt de HogeNood-app ook net op in haar database.  

Voor openbare toiletten: de drempel om de toiletten te gebruiken moet zo laag mogelijk zijn om wildplassen af te vangen. De drempel om eerst een bankpas of muntgeld te zoeken is voor veel wildplassers te hoog. In Rotterdam zijn alle openbare toiletunits gratis, en daar heeft de gemeente goede ervaringen mee. Mocht je als gemeente toch geld willen vragen, bedenk dan dat steeds minder mensen muntgeld op zak hebben maar bijna iedereen zijn bankpas bij zich heeft. Mocht je als gemeente oneigenlijk gebruik van openbare toiletten (door bijvoorbeeld zwervers) willen beperken, dan kan je ook toegang geven tot het toilet door toegang te geven na het gebruiken van een pinpas en er 1 cent van af te halen.

Nee. We willen wel helpen ondernemers te laten inzien dat het beter is hun toilet open te stellen: het zorgt voor meer aanloop en vooral voor horecazaken voor meer omzet (door mensen die blijven hangen voor een ijsje, kopje koffie of een snack). Ook winkelcentra varen er wel bij als je op meer plekken naar het toilet kan, omdat mensen dan langer blijven en daarmee meer geld uitgeven (zie ook onze factsheet over de meerwaarde van toiletten voor winkeliers en horeca).

Dat is natuurlijk moeilijk te zeggen. Eén van de eerste ondernemers met een toiletsticker op haar deur is Renske van Dam, van kleding- en lifestylezaak PuntKomma in Bodegraven. Zij geeft aan dat ze gemiddeld één keer per week iemand krijgt die naar het toilet vraagt. Snackbars en ijscozaken zijn laagdrempeliger om naar het toilet te gaan, maar dat kan dan ook resulteren in flinke omzetstijging, omdat mensen bij deze zaken (bewust of onbewust) uit dankbaarheid sneller iets kopen. Zie ook dit filmpje over Die Nette Toilette in Duitsland.  

• Voor een (winkel)centrum: hoe meer toiletten, des te langer klanten in een (winkel)centrum blijven. Hoe langer klanten blijven, des te meer geld geven ze uit. Kortom: zorg voor meer toiletten en mensen geven meer geld uit. En dat is goed voor de omzet.  
• Voor een café-restaurant: elke toiletbezoeker kan een potentiële klant zijn. Zeker rolstoelers waarderen het zeer als ze bij jou naar het toilet kunnen: omdat er maar weinig rolstoeltoegankelijke toiletten zijn, zoeken zij hun horeca daarop uit. En misschien is die borrel of verjaardag de volgende keer wel bij jou.  
• Voor een ijscozaak of snackbar: veel toiletgangers zullen een ijsje of iets anders kopen uit dankbaarheid voor het gebruiken van het toilet. Dus: vergroot je omzet door je toilet open te stellen. Zie ook dit filmpje. 
• Voor een winkel: elke toiletganger is een mogelijke nieuwe klant. Zonder het toilet aan te bieden komt die klant wellicht niet eens binnen, omdat hij of zij naar iets naders op zoek is, of de winkel als te hoogdrempelig ervaart. En koopt de toiletganger niets? Dan is het nog altijd goed voor je reputatie.  

 Echter, we snappen dat niet alle ondernemers hun toilet open willen stellen. Soms zijn de toiletten in de personeelsruimte (waar ook de tassen van het personeel staan, met gevaar voor diefstal door toiletbezoekers), het toilet zit te ver weg, is het te moeilijk bereikbaar en zou iemand mee moeten lopen of is niet representatief. Soms zijn ondernemers ook bang voor te veel bezoekers (zie het antwoord op de vraag ‘Hoe vaak krijg je als ondernemer passanten op je toilet?’) of voor vieze toiletten. Als je met een ondernemer die deze redenen aanhaalt in gesprek bent, laat dan merken dat je het snapt en dring niet verder aan.  

Nee, gelukkig niet. Er staat niets in het Bouwbesluit over schoonmaak, voorzieningen of andere zaken over het opengestelde toilet, en de Arbowetgeving is niet van toepassing. Gek genoeg zijn er wel regels voor tijdelijke toiletten op evenementen, maar dus niet voor opengestelde toiletten. Kortom, gelukkig geen wettelijke belemmeringen om het toilet open te stellen.  

Een toiletsticker is een sticker die ondernemers of andere organisaties op hun raam kunnen plakken om aan te geven dat je daar naar het toilet kan zonder iets te kopen of consumeren: Je kan deze sticker bestellen via info@mlds.nl. Geef aan hoeveel je er nodig hebt en van welke soort: mannetje/vrouwtje of mannetje/vrouwtje/rolstoeler. 

Dit is een applicatie die je uit de Apple Store en Google Play Store kan downloaden op je smartphone. Deze is al meer dan 100.00 keer gedownload en wordt 3000 keer per week geraadpleegd. In deze app zit een kaartje met daarop alle openbare en opengestelde toiletten in je buurt, inclusief hun voorzieningen, of ze geld kosten en of ze op dit moment open zijn. Kijk voor meer informatie op www.hogenood.nu.  

Als ondernemer of andere organisatie je toilet aanmelden kan via deze website. Voor vragen over de HogeNood-app kan je terecht bij Hjalmar Duif, hduif@hogenood.nu, 06 54 75 44 70.

Dat kan. Als je ergens bent en je mag daar naar het toilet, kan je de ondernemer wijzen op de HogeNood-app, maar ook zelf het toilet toevoegen via de + in de app of via de website. HogeNood controleert dan de aanmelding bij de eigenaar van het toilet. Als die het goed vindt zet HogeNood het toilet in de database.  

Wij en HogeNood raden dit af, en HogeNood filtert een aanmelding bij een woonhuis er waarschijnlijk ook uit. Dit komt omdat het bij woonhuizen onduidelijk is wanneer het toilet beschikbaar is (je bent waarschijnlijk niet altijd thuis) en het als alibi gebruikt kan worden om binnen te komen (als een soort ‘babbeltruc’).  

Zoals gezegd kan iedere ondernemer, instelling en overheid zijn toilet aanmelden bij de HogeNood-app. Dat is fijn en laagdrempelig. Echter, niemand heeft dan het overzicht over hoeveel toiletten er zijn en waar ze zich bevinden. Ondernemers verhuizen, instellingen sluiten en overheden krijgen andere openingstijden, waardoor de informatie in de HogeNood-app op termijn niet meer klopt. Als de gemeente een licentie neemt op de database achter de app dan kan een ambtenaar zelf die gegevens controleren en aanpassen, maar ook zelf toiletten toevoegen of verwijderen. Dit zorgt er voor dat ook op langere termijn de openstelling van toiletten in jouw gemeente gewaarborgd blijft. Bovendien wordt deze ambtenaar dan gelijk een aanspreekpunt bij de gemeente waar ondernemers, instellingen, de (toilet)wethouder en de raad terecht kunnen.  

• Met onze partners maken we ons bij het Rijk hard voor drie zaken:  
• Het opnemen van de toiletnorm (om de 500 meter een openbaar of opengesteld toilet in centra of drukke voetgangersgebieden, en ook voldoende toiletten in parken en recreatiegebieden) in de Omgevingswet;  
• Het verplichten van toiletten in regionale treinen;  
• Het invoeren van een nieuw logo voor invalidentoiletten, omdat nog te vaak chronisch zieken worden weggestuurd omdat zij niet-zichtbaar gehandicapt zijn.  

In vergelijking met het buitenland waarschijnlijk slecht, maar binnen Nederland zijn er grote verschillen. Op deze kaart kan je zien waar er in de herfst van 2020 binnen 250 m een toilet te vinden was. Gelukkig komen er nog dagelijks toiletten bij en kan je in de gratis HogeNood-app de stand van zaken in jouw omgeving zien. 

‘Goed’ is als een gemeente voldoet aan de toiletnorm: om de 500 meter een openbaar of opengesteld toilet in het centrum en in drukke voetgangersgebieden. De centra van Bussum (gemeente Gooise Meren), Oldenzaal (Overijssel), Ulft (gemeente Oude IJsselstreek, Gelderland), en de grote steden Arnhem, Eindhoven, Utrecht en Amsterdam voldoen al (bijna) geheel aan de norm. Dit wil overigens niet zeggen dat zij dag en nacht de norm halen: 9 op de 10 toiletten in de HogeNood-app is immers een opengesteld toilet bij horeca, een winkel of overheidsgebouw die niet 24/7 open zijn. 

Elk toilet is er één, maar als je het ons dan toch vraagt dan is ons droomtoilet:  

• Zelfreinigend: een machine maakt het toilet en de vloer na elke toiletgang automatisch schoon zodat je altijd een schoon toilet hebt.  
• Toegankelijk: gemakkelijk in te rijden met een rolstoel en ruimte genoeg voor het verwisselen van een stoma.  
• Gratis: sommige buik- en blaaspatiënten zijn chronisch ziek en hebben daardoor een laag inkomen terwijl ze vaak naar het toilet moeten.  
• Schoon: hygiëne is voor veel patiënten, ouderen en kinderen cruciaal, en voor iedereen natuurlijk prettig.  
• Altijd open: iedereen moet de kans krijgen om naar het toilet te gaan na het op stap gaan (denk aan uitgaanspubliek) of bij het vroeg opstaan (denk aan krantenbezorgers, marktkooplui of bouwvakkers).  
• Met prullenbak: niet alleen nodig voor vrouwen, maar ook voor mensen die incontinentiemateriaal of een stoma willen verwisselen.  
• Een haakje naast de wasbak: om een jas op te hangen of om een katheder voor blaaspatiënten vast te maken.  
• Goed licht: niemand vindt het fijn om in het halfdonker op de wc te zitten, maar voor slechtzienden en bij het verwisselen van stoma- of incontinentiemateriaal natuurlijk erg nodig.  

We willen graag dat iedereen zich op zijn gemak voelt als hij/zij/… naar het toilet gaat. Dus als er ruimte is voor een genderneutraal toilet: graag. Maar als genderneutraliteit een voorwaarde wordt in plaats van een aanvulling dan vinden wij dat een stap te ver gaan.  

Dat komt wel voor, helaas. Toiletaanbieders bevelen ook aan dat er zo min mogelijk uitstekende delen in een toilet zitten, en toiletpapier, wasbak en zeep in de wand weggewerkt zitten. De pot zelf kan het beste van staal gemaakt zijn. Sensoren kunnen signaleren als er voor langere tijd iemand in het toilet verblijft, zoals een zwerver, waarna het licht aangaat en de deur open. Door het toilet netjes te houden blijft het ook netjes, maar helemaal voorkomen van schade is, net als bij bushokjes, niet te voorkomen.